Các xét nghiệm chẩn đoán ung thư phổi hiện nay
Ung thư phổi là gì?
Ung thư phổi (UTP) xảy ra khi các tế bào bình thường ở phổi biến đổi thành tế bào bất thường và không tuân theo sự kiểm soát của cơ thể. Ung thư phổi là một trong những bệnh ung thư phổ biến nhất trên thế giới, đồng thời có xu hướng ngày càng gia tăng. Ở Việt Nam, ung thư phổi là nguyên nhân tử vong hàng đầu ở cả hai giới.
Ung thư phổi được chia ra thành hai loại chính là ung thư phổi không tế bào nhỏ (khoảng 80%) và ung thư phổi tế bào nhỏ (khoảng 20 %), trong đó ung thư phổi tế bào nhỏ tiến triển nhanh, tiên lượng xấu hơn. Biểu hiện lâm sàng ung thư phổi rất phong phú, nhưng giai đoạn đầu bệnh thường diễn biến âm thầm, biểu hiện kín đáo. Khi có biểu hiện lâm sàng thì đa số bệnh đã ở giai đoạn tiến triển không còn khả năng điều trị triệt căn.
Chẩn đoán xác định bệnh ung thư phổi dựa vào các triệu chứng lâm sàng và các xét nghiệm cận lâm sàng.
Triệu chứng lâm sàng của ung thư phổi là gì?
·
Các triệu chứng hô hấp:
o
Ho khan là triệu chứng hay gặp nhất
o
Ho khạc đờm hoặc lẫn máu
o
Khó thở
o
Hội chứng viêm phế quản phổi cấp hoặc bán cấp
·
Các triệu chứng do chèn ép, xâm lấn:
khi xuất hiện các triệu chứng này thì UTP thường đã ở giai đoạn muộn.
o
Đau ngực
o
Nói khàn
o
Nuốt nghẹn
o
Nấc
o
Hội chứng chèn ép tĩnh mạch chủ trên
o
Hội chứng 3 giảm do TDMP
·
Các triệu chứng di căn xa
o
Di căn hạch: sờ thấy hạch vùng nách, cổ
o
Di căn não: đau đầu, buồn nôn, nôn, đôi khi bệnh nhân xuất hiện liệt.
o
Di căn xương: đau xương ở vị trí di căn, gãy xương bệnh lý.
o
Di căn gan: đau hạ sườn phải, sờ thấy gan to, u vùng hạ sườn phải
o
Di căn da vùng ngực: thấy nốt di căn dưới da vùng ngực.
Các xét nghiệm cần thiết trong chẩn đoán và điều trị ung thư phổi
·
Chụp X-quang phổi:
có thể phát hiện u phổi, nhưng với những tổn thương nhỏ đôi khi không thấy.
·
Chụp cắt lớp vi tính lồng ngực(CT) hoặc PET-CT:
có thể phát hiện u phổi (kích thước, vị trí, mức độ xâm lấn), kể cả những tổn thương nhỏ, ngoài ra có thể thấy hạch trung thất, tổn thương di căn phổi, màng phổi. Ngoài ra, CLVT còn là phương tiện giúp định hướng trong sinh thiết xuyên thành ngực để chẩn đoán xác định mô bệnh học UTP.
·
Soi phế quản:
qua soi phế quản ta có thể quan sát được khối u xuất phát từ phế quản và thực hiện được các kĩ thuật để lấy bệnh phẩm làm tế bào học, mô bệnh học như sinh thiết phế quản, chải rửa phế quản, sinh thiết phế quản xuyên thành ở vùng tương ứng với khối u.
·
Xét nghiệm mô bệnh học:
giúp chẩn đoán xác định thông qua bệnh phẩm được lấy từ nội soi phế quản, hoặc qua sinh thiết xuyên thành ngực dưới dưới dẫn cắt lớp vi tính
·
Xét nghiệm tế bào học:
chọc hút tế bào hạch, chọc dò dịch màng phổi giúp tìm tế bào ác tính
·
Một số xét nghiệm đánh giá tình trạng di căn:
o
PET/CT: giúp đánh giá chính xác các tổn thương di căn, từ đó chẩn đoán đúng giai đoạn bệnh
o
Xạ hình xương: phát hiện các tổn thương di căn xương
o
Chụp cộng hưởng từ sọ não: phát hiện di căn não
o
Siêu âm bụng, chụp cắt lớp vi tính bụng: phát hiện ổ di căn gan, thượng thận…
·
Xét nghiệm khác
o
Xét nghiệm máu chỉ điểm khối u như CEA, SCC, Cyfra 21-1
o
Kỹ thuật sinh học phân tử như FISH, PCR, giải trình tự gen, là cơ sở để điều trị liệu pháp trúng đích
Chẩn đoán xác định bệnh dựa trên triệu chứng lâm sàng phối hợp với các xét nghiệm cận lâm sàng (chụp X quang, cắt lớp vi tính, nội soi phế quản), kết hợp với kết quả mô bệnh học, tế bào học các bệnh phẩm lấy qua nội soi phế quản, sinh thiết, chọc hút qua thành ngực, dịch màng phổi, hạch thượng đòn… Đây là tiêu chuẩn vàng xác đinh ung thư phổi.
Chẩn đoán giai đoạn bệnh như thế nào?
Ung thư phổi được chia ra hai loại chính là ung thư phổi không tế bào nhỏ và ung thư phổi tế bào nhỏ. Mỗi loại được chẩn đoán giai đoạn hoàn toàn khác nhau.
·
Đối với ung thư phổi không tế bào nhỏ, có 4 giai đoạn:
o
Giai đoạn 1 – u nhỏ dưới 5 cm chỉ ở một bên phổi, chưa lan ra ngoài phổi và hạch bạch huyết
o
Giai đoạn 2 – ung thư đã lan ra hạch bạch huyết cùng bên với tổn thương hoặc u đã có kích thước từ 5 đến 7 cm
o
Giai đoạn 3 – ung thư đã lan ra hạch bạch huyết ở trung thất (giữa hai lá phổi) hoặc kích thước u trên 7 cm
o
Giai đoạn 4 – ung thư đã lan ra các cơ quan khác ngoài nhu mô phổi như não, xương, gan, màng phổi gây tích tụ dịch trong lồng ngực (tràn dịch màng phổi).
·
Đối với ung thư phổi tế bào nhỏ, chỉ có 2 giai đoạn:
o
Giai đoạn bệnh khu trú – khi u chỉ khu trú ở một bên phổi
o
Giai đoạn bệnh lan tràn – khi ung thư đã lan sang phổi bên đối diện hoặc các cơ quan khác như não, gan, xương…
Theo chúng tôi Nguyễn Tiến Quang (Bệnh viện K)